Kỹ thuật xử lý nước ăn uống và vệ sinh môi trường trong mùa bão lụt

  • Sunday, 10:10 Date 15/10/2017
  • Kỹ thuật xử lý nước ăn uống và vệ sinh môi trường trong mùa bão lụt

     

    1. Chuẩn bị trước khi có bão lụt

    a)  Vệ sinh nguồn nước ăn uống, sinh hoạt

    • Bịt giếng trước khi sơ tán hoặc khi thấy giếng có nguy cơ bị ngập.
    • Dùng nắp đậy kín miệng giếng khơi, dùng nylon bao kín miệng giếng và buộc chặt bằng dây cao su bản lớn.
    • Đối với giếng khoan: sử dụng nút gỗ hoặc nút cao su nút kín miệng giếng khoan
    • Đối với nước máy: dự trữ nước trong bể lớn hoặc dụng cụ chứa nước lớn để có đủ nước sạch cấp cho người dân khi có bão lụt

    b) Vệ sinh nhà tiêu:

    • Làm vệ sinh nhà tiêu, sàn nhà tiêu sạch sẽ.
    • Dùng nắp hố tiêu và xi măng để bít kín miệng hố tiêu trước khi sơ tán hoặc khi thấy nhà tiêu có nguy cơ bị ngập.
    • Đối với nhà tiêu 1 hoặc 2 ngăn (ngăn ủ phân nổi).
      • Lấy hết phân ra khỏi ngăn ủ (kể cả ngăn đang sử dụng).
      • Đào hố ủ phân, đảm bảo phân được chôn kín và lớp đất phủ lèn chặt phía trên dày ít nhất 10cm. Không đắp đống cao vì khi nước chảy sẽ trôi.
      • Mỗi ngăn của nhà tiêu đổ 2 – 3kg vôi bột để khử khuẩn.
      • Đóng kín cửa các ngăn, bít bằng xi măng.
      • Đậy và bít kín lỗ tiêu bằng nắp lỗ tiêu và xi măng.

    c)   Vệ sinh chuồng gia súc và môi trường xung quanh:

    • Quét dọn sạch sẽ nhà cửa, chuồng trại, thu dọn rác.
    • Lấy hết phân ra khỏi khu chuồng trại.
    • Đào hố ủ phân đảm bảo phân được chôn kín và lớp đất phủ lèn chặt phía trên dày ít nhất 10cm. Không đắp đống cao.
    • Mỗi ngăn của nhà tiêu đổ 2 – 3 kg vôi bột để khử khuẩn.
    • Rắc 4 – 6 kg vôi bột hoặc phun hóa chất khử khuẩn lên nền chuồng gia súc và khu vực xung quanh.
    • Dời chuồng gia súc đến địa điểm đã lựa chọn.

    2. Xử lý nước ăn uống và vệ sinh môi trường trong khi ngập lụt

    Trong thời gian ngập lụt, giếng nước ăn uống, sinh hoạt của hộ gia đình có thể bị ngập, không thể sử dụng được. Nếu không hứng được nước mưa, cần xử lý nước ngập để sử dụng. Nước ngập trước khi sử dụng cần được làm trong và khử khuẩn. Tham khảo trong bài Kỹ thuật làm trong và khử trùng nước.

    a)  Xử lý nước ăn uống

    Trong trường hợp giếng nước bị ngập mà không có nước mưa để sử dụng thì phải lấy nước ngập để xử lý.

    * Làm trong nước:

    • Dùng phèn chua với liều lượng 1g phèn chua (một miếng khoảng bằng nửa đốt ngón tay) cho 20 lít nước. Múc một gáo nước, hòa lượng phèn tương đương thể tích nước cần làm trong cho tan hết, cho vào chum, vại hay thùng nước và khuấy đều.
    • Chờ khoảng 30 phút cho cặn lắng hết xuống đáy rồi gạn lấy nước trong. Nếu không có phèn chua có thể dùng vải sạch để lọc nước, giữ lại các cặn bẩn, làm vài cho đến khi được nước trong.

    * Khử khuẩn nước:

    • Khử khuẩn bằng viên cloramin T hoặc B: Cloramin B hoặc T được sản xuất dưới dạng viên hàm lượng 0,25g. Loại này rất tiện lợi cho khử trùng các thể tích nhỏ như chum, vại, bể chứa nhỏ. Một viên cloramin B hoặc T dùng để khử khuẩn 25 lít nước.
    • Khử khuẩn bằng cloramin bột: Tính lượng cloramin cần thiết để khử khuẩn dựa trên cơ sở nồng độ yêu cầu là 10 mg/lít. Ví dụ: một thùng nước 30 lít thì lượng cloramin B cần để khử khuẩn là 300mg. Có thể dùng thìa canh để đong bột cloramin, mỗi thìa canh đầy tương đương với 10g. Như vậy để khử khuẩn 300 lít nước cần khoảng 1/3 thìa bột cloramin B. Trong trường hợp khẩn cấp mà không có phèn chua để làm trong nước thì có thể dùng biện pháp tạm thời là tăng lượng cloramin lên:
    •  
      • Nước đục vừa: 15 – 20 g/m3 (~ 15 – 20mg/lít)
      • Nước đục nhiều: 20 – 50 g/m3.

     

    Múc một gáo nước, hòa tan lượng cloramin rồi đổ vào bể chứa, trộn đều. Múc nước tưới lên thành bể chứa để khử khuẩn. Để yên 30 phút sau có thể dùng nước. Nếu nước có mùi nồng của clo thì chờ thêm 30 phút hoặc 1 giờ. Nước này vẫn phải đun sôi thì mới uống được.

    Lưu ý: Không tiến hành khử khuẩn đồng thời với đánh phèn hoặc khử khuẩn không đúng liều lượng cloramin cho nước đục vì phèn hoặc các chất hữu cơ trong nước sẽ hấp phụ hết clo hoạt tính và làm mất tác dụng khử khuẩn của clo.

    b) Xử lý phân trong khi ngập lụt

    • Tận dụng những chỗ đất cao, chưa bị ngập, đào những hố nhỏ mỗi chiều 0,5m để làm hố tiêu tạm thời.
    • Sau mỗi lần đi tiêu, rắc một lớp vôi bột và lấp 1 lớp đất.
    • Những hố tiêu này nên làm cách xa nhà ở, nguồn nước, v.v để hạn chế sự phát tán mầm bệnh.

    3. Xử lý nước ăn uống và vệ sinh môi trường sau lũ lụt

    3.1. Vệ sinh môi trường sau lũ lụt

     

    Trong lũ lụt nước ngập tràn, cuốn trôi tất cả mọi thứ ô uế có trên mặt đất như chất thải từ cống rãnh, nhà tiêu, xác súc vật, chuồng gia súc, gia cầm, côn trùng, cây cối,

     

    v.v làm nước và môi trường bị ô nhiễm nghiêm trọng. Vì vậy, ngay khi nước rút cần có các biện pháp xử lý nước và môi trường ngay để tránh ô nhiễm ảnh hưởng đến sức khỏe.

    a) Xử lý môi trường

    • Nước rút đến đâu, các gia đình làm vệ sinh nhà cửa và huy động cộng đồng làm vệ sinh môi trường đến đó, đẩy hết phù sa, rác đọng ra khỏi gia đình, đường phố.
    • Thu gom bùn, phù sa, rác thải để xử lý tập trung. Tham khảo (chôn lấp tại bãi chôn lấp tập trung hoặc phương pháp xử lý khác).
    • Khi nước rút hết, môi trường bị ô nhiễm nặng nề, có mùi tanh thối do xác súc vật, côn trùng, cây cối thối rữa. Cần khai thông cống rãnh, lấp vũng nước đọng, chôn xác súc vật chết và tẩy uế.

    b) Xử lý xác súc vật chết

    • Khảo sát để ước lượng số lượng xác súc vật chết cần xử lý.
    • Vị trí chôn lấp xác súc vật: tốt nhất ở ngoài đồng, cách xa các nguồn nước bề mặt ít nhất 50m.
    • Đào hố chôn sao cho tất cả xác súc vật được vùi sâu dưới đất ít nhất 0,8m. Chuyển toàn bộ xác súc vật vào hố và hớt một lớp đất khoảng 10cm chỗ xác súc vật chết và đổ vào hố.
    • Đổ 2-3 kg vôi bột lên trên (nếu có) hoặc phun dung dịch cloramin B nồng độ cao rồi lấp đất, lèn chặt. Cắm biển báo hiệu nơi chôn súc vật để tránh bị đào bới.
    • Khử trùng nơi có xác súc vật: sau khi chuyển xác súc vật đi có vôi bột hay hóa chất khử trùng thì có thể tập trung rác vào chỗ đó và đốt.
    • Hàng ngày phải kiểm tra nơi chôn xác súc vật xem có bị súc vật hoặc chuột bọ đào bới hay không. Nếu phát hiện có mùi hôi thối hoặc bị đào bới thì phải lấp lại và rào chắn.
    • Dọn dẹp vệ sinh nhà cửa, phơi khô quần áo, không treo mắc quần áo ẩm ướt vào một chỗ để làm chỗ trú ẩn cho muỗi.
    • Làm vệ sinh và tu sửa nhà tiêu (nếu không hỏng nặng). Nếu nhà tiêu hỏng nặng, chọn nơi cao ráo xa nhà, xa giếng nước (20m) đào hố đi tạm rồi lấp đất, tránh ruồi và côn trùng, súc vật tiếp xúc với phân, chờ một vài tuần sửa lại nhà tiêu.

    3.2. Xử lý nước ăn uống sau lũ lụt

    a) Giếng khơi

    Dù đã dùng nylon và nắp bịt miệng giếng, nước trong giếng vẫn bị ô nhiễm rất nặng vì nắp và nylon chỉ ngăn rác, cặn vào giếng chứ không ngăn được nước bẩn vào giếng. Quy trình xử lý nước được tiến hành theo 3 bước:

    Bước 1. Thau rửa giếng nước:

    • Khơi thông tất cả các vũng nước xung quanh khu vực giếng.
    • Tháo bỏ nắp và nylon bịt giếng.
    • Trước khi làm trong và khử trùng phải tiến hành thau vét giếng. Dùng nước giếng dội lên thành giếng cho trôi hết đất cát và rác bám trên thành và nền giếng.
    • Nếu giếng ngập lụt, nước đục, phải tiến hành thau vét giếng. Múc cạn nước và vét hết bùn cặn.
    • Các vùng có điện hoặc máy nổ thì dùng bơm điện hút cạn nước rồi thau vét giếng. Trong trường hợp không thể thau vét được thì chọn một giếng khác để xử lý và dùng chung.
    • Nếu tất cả các giếng trong khu vực đó đều không thể thau vét được thì có thể áp dụng biện pháp xử lý tạm thời: múc vài chục lít nước lên bể chứa rồi đánh phèn và khử trùng, dùng hết làm mẻ khác, chờ vài ngày sau mức nước giếng xuống thấp mới tiến hành thau rửa.
    • Trường hợp không có phèn chua để làm trong nước, làm một bể lọc cát tạm thời bằng một thùng, xô hay vại thể tích khoảng 20 – 30lít. Đục một lỗ đường kính 1cm trên thành cách đáy thùng 5cm, cho một ít đá hoặc gạch vỡ lót ở đáy, đặt một mảnh bao tải gai lên trên rồi đổ cát dày khoảng 25 – 30cm. Đổ nước giếng vào cho đến khi nước chảy ra trong thì lấy để khử trùng.
    • Nếu nước lụt không tràn vào giếng và nước trong: nếu điều kiện cho phép thì múc cạn và thau rửa như trên. Nếu không, có thể tiến hành tiệt trùng ngay nước trong giếng để dùng tạm thời trong khoảng một tuần rồi tiến hành thau rửa giếng.

    - Lưu ý:

    • Các giếng đã bị ngập lụt thì nhất thiết phải thau rửa và khử khuẩn mới được sử dụng.
    • Khi có hàng loạt giếng bị ngập lụt, nhu cầu nước lớn mà không đủ lực lượng xử lý nước thì ở mỗi cụm dân cư chọn một vài giếng xử lý trước để lấy nước dùng ngay.
    • Mỗi trung tâm y tế dự phòng các tỉnh thường có bão lụt nên chuẩn bị ít nhất một máy phát điện nhỏ và một máy bơm nước để có thể mang đi xử lý một số giếng cho các cụm dân cư trong trường hợp cần thiết.

    Bước 2. Làm trong nước giếng:

    • Dùng phèn chua (loại thường dùng là phèn nhôm) với liều lượng 50g/1m3 nước, nếu nước đục nhiều có thể cho lượng phèn tối đa 100g/1m3 nước.
    • Hòa tan hết lượng phèn cần thiết vào một gàu nước rồi tưới đều lên thành giếng, thả gàu chìm sâu xuống nước rồi kéo mạnh lên khoảng 10 lần rồi để yên 30 phút – 1 giờ cho cặn lắng hết thì tiến hành khử khuẩn.

    Bước 3. Khử khuẩn giếng nước:

    • Về nguyên tắc nước giếng sau khi khử khuẩn phải có nồng độ clo dư là 0,5 – 1mg/L.
    • Tính lượng cloramin B cần thiết cho giếng nước trên cơ sở nồng độ cần thiết là 10g/m3. Có thể dùng một số hóa chất khác như clorua vôi (13g/m3), canxi hypoclorit 70% (4g/m3).
    • Múc một gàu nước, hòa lượng hóa chất nói trên vào nước. Lưu ý phải khuấy cho tan hết. Tưới đều gàu nước này vào giếng. Thả gàu cho chìm sâu đến nửa cột nước rồi kéo lên kéo xuống khoảng 10 lần.
    • Dùng nước giếng này dội lên thành giếng để khử khuẩn, sau đó để yên khoảng 30 phút là có thể dùng được.
    • (Chú ý: Nước đã khử khuẩn bằng cloramin như trên vẫn phải đun sôi mới được uống).
    • Trong trường hợp không có hóa chất khử khuẩn, chỉ ăn và uống nước đun sôi 10 phút trở lên và không ăn các loại rau sống rửa bằng nước chưa khử khuẩn.

    b) Giếng khoan

    Bơm hết nước đục và bơm tiếp 15 phút nữa, bỏ nước đi sau đó có thể dùng được.

    Đề phòng một số bệnh thường gặp sau bão lụt:

    - Bệnh đau mắt đỏ:

    • Không lau rửa mặt hoặc tắm bằng nước bẩn.
    • Không để trẻ em tắm gội, chơi đùa dưới nước bẩn.
    • Tra thuốc nhỏ mắt cho tất cả mọi người có nguy cơ tiếp xúc với nước bẩn.
    • Không dùng chung khăn mặt, chậu rửa với người đang bị đau mắt.

    - Bệnh ngoài da do nước:

    • Không tắm gội và giặt quần áo bằng nước bẩn. Nếu không có giếng nước đã khử trùng thì phải đánh phèn hoặc lọc cát cho trong nước để tắm giặt hoặc dùng chung giếng đã khử khuẩn.
    • Không mặc quần áo ẩm ướt.
    • Trong khi đang có lũ lụt, không để trẻ em bơi lội, tắm gội hoặc chơi đùa dưới nước ngập vì nước rất bẩn, không chỉ gây bệnh ngoài da mà còn có thể gây các bệnh tiêu chảy do trẻ nuốt phải nước bẩn.
    • Hạn chế lội vào chỗ nước bẩn tù đọng. Nếu bắt buộc phải lội vào nước bẩn thì sau đó phải rửa ngay bằng nước sạch và lau khô, nhất là các kẽ ngón tay, chân. Nếu có thuốc đỏ hay thuốc sát trùng phòng nước ăn chân thì bôi ngay.

    - Bệnh tiêu chảy, tả, lỵ, thương hàn, sốt rét, sốt xuất huyết: thực hiện theo hướng dẫn của các Chương trình quốc gia về phòng chống các bệnh này./.​

    Bộ Y Tế

    Most viewed news

    Related posts