Thúc đẩy các cộng đồng chăm sóc hệ sinh thái toàn diện và tình yêu phổ quát:
Một suy tư thần học và mục vụ cho Chiến dịch của Caritas Quốc tế về Laudato Si và Fratelli Tutti

1. Giới thiệu
Để thông điệp Laudato Si và Fratelli Tutti của ĐTC Phanxicô được tiếp nhận đòi buộc một sự tham gia kiên quyết của tất cả các tín hữu Công giáo và của những người nam, người nữ có lòng thiện chí hành động ngay và đóng góp công sức của mình vào để ứng phó với sự khủng hoảng sinh thái và xã hội đang là vấn đề nổi cộm trong thế giới mà chúng ta đang sống. 

Các Tổ chức Thành viên của Caritas Quốc tế đã quyết tâm bắt tay vào Chiến dịch toàn cầu nhằm nâng cao nhận thức và kêu gọi hành động, bao gồm ở cấp cộng đồng, để thiết lập được nhiều cộng đồng được chăm sóc nhất có thể, họ có thể có những hành động cụ thể tại nơi họ sinh sống và làm việc. Các cộng đồng chăm sóc này nên cam kết hành động trong sự hợp lực với những nhân tố khác trong Giáo hội, các tín hữu khác, xã hội dân sự và các đối tác khác cũng như các bên liên quan khác, để thúc đẩy một nền sinh thái toàn diện và tình huynh đệ phổ quát. 

Là những người nam và người nữ có đức tin, chúng ta biết rằng đức tin không có hành động là đức tin chết (Gc 2). Thiên Chúa chúng ta là Đấng Tạo dựng nên trời đất và mọi thụ tạo hiện hữu trên trời dưới đất. Mọi sự Chúa tạo ra đều tốt đẹp. Chúa đã tạo dựng chúng ta theo hình ảnh Chúa và tin tưởng trao phó mọi thụ tạo của Chúa cho chúng ta chăm sóc, để chúng ta có trách nhiệm bảo vệ tương lai “ngôi nhà chung” của chúng ta. Ngày nay hơn bao giờ hết, chúng ta được kêu gọi để nghe “tiếng kêu cứu của trái đất và tiếng khóc của người nghèo” và đồng ý để được chạm vào nó để hiểu rõ hơn về tình cảnh của cộng đồng nhân loại chúng ta, qua đó biết chăm sóc, trao ban tình huynh đệ và niềm hy vọng, bắt đầu với những người đau khổ nhân danh Chúa, là Đấng tạo dựng, và bước theo chân Chúa Giê Su Kitô, là Người Anh và Đấng Cứu Độ chúng ta.

Hướng Dẫn Bắt Đầu Một Cộng Đồng Chăm Sóc

Thách thức trước mắt chúng ta là rất lớn và theo ĐTC Phanxicô, chúng ta phải tập hợp cả gia đình nhân loại lại với nhau để tìm kiếm một sự phát triển toàn diện và bền vững, vì chúng ta biết rằng mọi thứ có thể thay đổi (LS13). Chiến dịch này là một lời kêu gọi đào sâu sự “lắng nghe” của chúng ta, có nghĩa là chúng ta phải nhạy bén, sáng tạo và cởi mở để trao ban những gì chúng ta có: kiến thức, đức tin, hy vọng của chúng ta và hành động theo cách riêng lẻ cũng như tập thể vì lợi ích chung.

2. Nền tảng thần học
Giải quyết các vấn đề về công bằng kinh tế, xã hội và môi trường, ĐTC Phanxicô kêu gọi một sự đáp trả dựa trên cả trách nhiệm con người và đức tin Công giáo, và ngài giải thích nền tảng thần học cho cách tiếp cận của mình (LS chương hai). Công trình sáng tạo như là quà tặng của Thiên Chúa đi vào thần học Kitô giáo từ nguồn gốc Do Thái , được tìm thấy trong Cựu Ước. Hai trình thuật sáng tạo trong Sáng thế ký cho thấy Thiên Chúa là nguồn gốc của mọi sự. Thiên Chúa tạo ra mọi sự từ sự tốt lành của chính Ngài. Bản văn của Sáng thế ký, đặc biệt là hai chương đầu, kêu gọi con người, đàn ông và đàn bà để cùng tham gia tạo dựng, có nghĩa là tiếp tục công trình sáng tạo của Thiên Chúa, nhưng cũng để bảo vệ khu vườn và sự sống bên trong nó. Để trổ sinh nhưng cũng để bảo vệ. Không bao giờ trổ sinh mà không bảo vệ!

Sách Thánh Vịnh và sách Khôn Ngoan mô tả rõ hơn về công trình sáng tạo khi cùng ca ngợi Thiên Chúa, Đấng tạo dựng và kêu gọi con người có thái độ kính sợ và ngạc nhiên trước Thiên Chúa quyền năng và tốt lành.

ĐTC Phanxicô bắt đầu thông điệp của ngài bằng việc dẫn chứng thánh Phanxicô Assisi, quan thầy ngài đã chọn, đấng vào thế kỷ 13 đã gọi các thụ tạo là anh là chị trong nhân loại để cùng hoà vào ca ngợi Thiên Chúa. ĐTC khẳng định rằng việc nhìn nhận thụ tạo là quà tặng của Thiên Chúa nhằm mời gọi chúng ta có thái độ quảng đại (LS n. 220), cũng như chiêm ngắm công trình sáng tạo. Ngài tuyên bố rằng nhân loại sống trong ba mối tương quan cơ bản và gắn bó với nhau - với Chúa, với nhau và với trái đất (LS n. 66). Ở đây, chúng ta cũng nhận ra âm vang về bài ca nổi tiếng của thánh Phanxicô Assisi. 

3. Ngôi nhà chung, Hệ sinh thái toàn diện, Tình huynh đệ và liên đới của con người
Trong Laudato Si, ĐTC Phanxicô đã giới thiệu khái niệm “Hệ sinh thái toàn vẹn” như một tầm nhìn và là chìa khóa để tái khám phá mối tương quan của chúng ta với công trình sáng tạo và mệnh lệnh phải chăm sóc mọi sinh vật sống cũng như hành động để đảm bảo tương lai cho sự sống trên hành tinh này là, “ngôi nhà chung” của chúng ta. Đó thực sự là một mô hình phát triển khác đã được khẳng định: Thông điệp đề xuất tìm kiếm một mô hình văn hóa khác (xem LS no.108), để nghĩ về sự phát triển như một “sự phát triển toàn diện và phát triển con người”. Điều này không phải để ngăn chặn nền kinh tế, mà là để khuyến khích một phương thức cho hoạt động của con người, tôn trọng thiên nhiên và phẩm giá của con người. Đây là sự hoán cải sinh thái mà Đức Giáo Hoàng cầu xin: hòa giải với và giữa tất cả mọi loài thụ tạo, và tái khám phá vẻ đẹp và tài năng của mọi người, mở ra kỷ nguyên về niềm hy vọng, khôn ngoan và sự hiếu khách lẫn nhau.

Hệ sinh thái bảo vệ thiên nhiên nhưng cũng khuyến khích con người là những cá thể. Đó là cách để nhận ra rằng chúng ta cùng giàu khi chúng ta chia sẻ chuyên môn của mình và chúng ta thực sự nghèo khi ai đó bị loại trừ, bị tổn thương hoặc bị bỏ lại phía sau. Hai chiều kích sinh thái minh chứng một cách tiếp cận tôn trọng đối với thiên nhiên, đối với tất cả mọi sinh vật và đối với mỗi cá nhân con người.

ĐTC Phanxicô đã luôn chỉ ra rằng các cuộc khủng hoảng ở nhiều nơi trên thế giới đều có liên hệ với nhau. Các cuộc khủng hoảng sinh thái và tài chính có những tác động xã hội sâu xa, trong khi các cuộc khủng hoảng về vệ sinh cũng có những ảnh hưởng đến kinh tế khủng khiếp. Vì thế, điều cần thiết là giữa các nhà hoạt động trong và ngoài nước phải đối thoại với nhau. Hệ sinh thái và giáo dục, y tế và chăm sóc, công lý và hòa bình được liên kết với nhau như một mối quan tâm: tương lai của ngôi nhà chung của chúng ta và nhân loại. Chúng tôi biết rằng chăm sóc một phần của công trình sáng tạo là chăm sóc toàn bộ công trình sáng tạo.

4. Linh đạo về người Samaritanô Nhân hậu
Hệ sinh thái là một lối sống, một phong cách sống giản dị; đó là niềm vui và hạnh phúc khi chia sẻ cùng một tình trạng con người, và có thể nói rằng hệ sinh thái và tình huynh đệ phải cùng nhau phát triển. Cách chúng ta làm việc cùng nhau phải phản ảnh ý tưởng mà mỗi người có thể đưa ra và cũng có thể học hỏi từ những người khác. Khi chúng ta thúc đẩy những điều tốt đẹp của người khác như họ vốn có, chúng ta cũng mở ra để được chỉ dạy cho nhau. Đó là tình yêu phổ quát mà chúng ta cần vun đắp khi liên hệ với nhau, tạo nên tình bạn vượt biên giới không loại trừ ai và nhờ thế tình huynh đệ mở ra cho tất cả mọi người.

Trong dụ ngôn về Người Samaritanô nhân hậu được ĐTC Phanxicô chọn làm tài liệu tham khảo chính cho thông điệp “Fratelli Tutti” gần đây nhất của ngài, về tình huynh đệ và tình bạn hỗ tương, ĐTC nhấn mạnh rằng đôi khi chúng ta là kẻ thù và kẻ cướp, đôi khi chúng ta là người bị tổn thương, đôi khi chúng ta là những người không muốn nhìn những người đau khổ, những người ở bên đường, và đôi khi chúng ta lại là Người Samaritanô Nhân Hậu, có khả năng xót thương  và yêu thương. Chúng ta đã quen với Dụ ngôn người Samaritanô nhân hậu, nhưng qua dụ ngôn này ĐTC đã cho chúng ta có cái nhìn sâu sắc mới. ĐTC trình bày Người Samaritanô nhân hậu như một hình mẫu của tình yêu phổ quát này, người Samaritanô trông thấy một người xa lạ nhưng không đối xử với anh ta như một người xa lạ nữa, mà là người anh em. Bằng việc đưa một người bị thương đến quán trọ, người Samaritanô đã mời chủ quán trọ tham gia vào tình yêu phổ quát. Người Samaritanô thậm chí còn dùng nguồn lực của mình và hứa trả nhiều hơn nếu chi phí vượt quá những gì anh ta đã đưa! 

5. Một số tiếng vang mục vụ: xây dựng các cộng đồng chăm sóc chung với nhau và theo cách tiếp cận đồng nghị
Khi được yêu cầu cung cấp các đầu vào mục vụ cho bài suy tư này, một đồng nghiệp, Giám đốc Caritas Ấn Độ, Cha Paul Moonjely, đã nhận xét ngay rằng trong sự đánh thức về hệ sinh thái toàn diện và tình huynh đệ phổ quát, chúng ta được mời để hành động cho một mối tương quan biến đổi và rộng mở, để hiệp thông và tham gia, hướng đến hành trình đồng nghị. Đây chính là trách nhiệm mục vụ của Giáo hội để đáp lại lời kêu gọi dấn thân vào hành trình chăm sóc cho công trình sáng tạo, đối thoại vì hòa bình và tình yêu phổ quát. Để quan tâm đến thế giới mà chúng ta đang sống, chúng ta phải quan tâm đến chính chúng ta. Tuy nhiên, chúng ta ngày càng cần nghĩ về bản thân mình như một gia đình đơn lẻ đang sống trong một ngôi nhà chung. Tất cả chúng ta, theo nhiều cách, đều từ trong cùng một cung lòng và điều này sẽ dẫn chúng ta đến một khái nhiệm chung về phẩm giá con người của chúng ta là không để bất kỳ ai lại phía sau. Dựa trên kinh nghiệm của mình, Cha Moonjely tiếp tục đề xuất một số bài học về mục vụ mà chúng tôi đã tóm tắt như sau:

5.1. Kêu gọi hành động: từ địa phương đến toàn cầu
Tương quan huynh đệ góp phần tạo nên hệ sinh thái toàn diện nhất định phải hướng tới hợp tác quốc tế, hướng tới sự hiểu biết giữa các nền văn hoá, và hướng tới sự đối thoại mang tính xây dựng. Mỗi hành động nên bắt đầu từ bối cảnh địa phương trong một nền văn hoá đối thoại sự sống với chương trình nghị sự bao gồm và trên tinh thần tương trợ. Mọi người phải được tham gia vào các quyết định ảnh hưởng đến họ và họ cho là quan trọng. 

5.2.Caritas giáo xứ cho các hành động tại địa phương
Caritas giáo xứ được coi là một cách tiếp cận mục vụ xã hội từ dưới lên thông qua sự cộng tác hiệu quả và sôi nổi giữa tất cả các thành viên trong cộng đồng (giáo dân, người trẻ, phụ nữ, tu sĩ và linh mục). Với tư cách là một cơ chế thể chế, Caritas giáo xứ giúp các cộng đồng Giáo hội địa phương sống Lời kêu gọi của Tin mừng là Yêu Thương Người Thân Cận trong những cách thực tiễn bằng việc phục vụ lẫn nhau, quan tâm đến nhau và chăm sóc môi trường. Caritas giáo xứ nên là đơn vị mục vụ xã hội điều phối các hoạt động của địa phương đó. Caritas giáo xứ có thể giúp cộng đồng giáo xứ thiết lập các mục tiêu môi trường cho các hành động cụ thể với các kế hoạch mục vụ hàng năm.

5.3. Giáo dục sinh thái và giáo lý
Các vấn đề sinh thái vốn dĩ có liên quan đến những chân lý tôn giáo quan trọng nhất được dạy qua giáo lý của các nhóm khác nhau, đặc biệt là trong gia đình, cộng đồng Kitô giáo nhỏ, trường học, v.v. Tất cả các phương tiện, kể cả phương tiện truyền thông xã hội, phải được sử dụng một cách khôn ngoan để tiếp cận, đặc biệt đối với người trẻ trong thời đại kỹ thuật số này. Giáo dục sinh thái cho trẻ em và thanh thiếu niên nên tuân theo suy tư của ĐTC Phanxicô về sinh thái toàn diện, tình huynh đệ và vẻ đẹp bao gồm tất cả mọi sinh vật. Nó phải bao gồm, đối thoại, bền vững, kỹ thuật số và đủ thách thức cho thanh thiếu niên và trẻ em ngày nay trong thế giới kỹ thuật số của chúng ta.

5.4. Sức khỏe và hạnh phúc
Nhiệm vụ mục vụ của chúng ta là chăm sóc người bệnh và người ốm yếu vì điều này cũng đóng góp đảm bảo sự hòa hợp với đấng tạo dựng và thụ tạo. Thiên nhiên cung cấp nhiều lương thực để chúng ta dùng chứ không phải để chúng ta tham lam, để chúng ta chia sẻ chứ không phải để tích trữ. Hoạt động bác ái của chúng ta (Diakonia) cần thúc đẩy  nền văn hóa chia sẻ và quan tâm để đáp lại lời kêu gọi trong Fratelli Tutti. Với đại dịch Covid-19, chúng tôi thấy rằng vẫn còn một chặng đường dài phía trước khi giải quyết các vấn đề chăm sóc sức khỏe  đang ảnh hưởng đặc biệt đến người già và người nghèo.

5.5.Các Samaritanô Caritas
Khi các cá nhân tham gia giúp đỡ người khác đang gặp khó khăn, là họ bắt đầu tiến trình xây dựng tình huynh đệ và công bằng cho mọi người – một lãnh vực bác ái ở bình diện rộng lớn nhất, đó là bác ái chính trị mà linh hồn và cơ bản của nó chính là đức bác ái xã hội vì nó tìm kiếm lợi ích chung (FT 180). Các Samaritanô Caritas phải được thúc đẩy, khuyến khích và trao quyền, đặc biệt những tình nguyện viên của chúng ta. 

5.6.Các Chiến dịch cho hành động tham gia
Các chiến dịch tạo cơ hội tập hợp xung quanh các hành động và sáng kiến trong việc chăm sóc cho công trình sáng tạo và nuôi dưỡng nhân loại. Chúng là một phương tiện để huy động cộng đồng theo cách sáng tạo. Chẳng hạn, tùy thuộc vào bối cảnh, các chiến dịch có thể dẫn đến các hành động có mục tiêu để thúc đẩy các Giáo xứ Xanh và Cơ sở Hạ tầng Xanh để bảo tồn và gìn giữ. Các chiế dịch ủng hộ các hành động hiện thực hóa “Vườn Địa Đàng”, một khái niệm và thực tiễn thúc đẩy Canh tác Gia đình. Vườn Địa Đàng đã mê hoặc lòng người ngay từ khi mới bắt đầu. Ở nhiều chỗ, nơi, Lời Chúa gọi Vườn Địa Đàng là “vườn của Thiên Chúa” hoặc “vườn của Đức Chúa” (Is 51: 3). Đã đến lúc canh tác thực phẩm mà chúng ta ăn, để đảm bảo cho sự an toàn của nó, giảm lượng thực phẩm của mỗi người, v.v. Đất mà mỗi gia đình, giáo xứ, tôn giáo sở hữu có thể được giữ là đất canh tác chủ động của các loại cây trồng và vật nuôi. Nhiều mô hình như vậy có thể được phát triển để đảm bảo an toàn lương thực và dinh dưỡng cho các hộ gia đình và cộng đồng. Sử dụng cùng một lôgic, một chiến dịch có thể thúc đẩy chúng ta tham gia “Carbon fast”. Các hành động hàng ngày của chúng ta dẫn đến việc thải khí nhà kính: lượng khí thải carbon trung bình của một người sống trong một thị trấn hoặc thành phố là 10 tấn, trong khi mức trung bình là chỉ 2 tấn ở các vùng nông thôn. Tốc độ carbon có thể cung cấp vô số cách để chúng ta tham gia vào việc tăng cường công bằng khí hậu và có thể góp phần thay đổi thế giới một chút chỉ trong 40 ngày.

6. Kết luận
Đức Giáo Hoàng Gioan Phaolô II kêu gọi một sự sáng tạo mới của bác ái (x. Novo Millenio Ineunte n.50). Chiến dịch này đem đến cho Caritas một cơ hội quý giá để sáng tạo trong việc hoàn thành sứ mạng được trao phó cho Liên hiệp Caritas chúng ta, như là một công cụ mục vụ xã hội của Giáo hội, và để thực hiện tầm nhìn của Khung chiến lược “Một Gia Đình Nhân Loại, Một Ngôi Nhà Chung”, được phát triển qua lăng kính của Laudato Si và Evangelii Gaudium, và đã được củng cố bởi Fratelli Tutti. Một sự sống được giữ lại  trong các giá trị chăm sóc và tình huynh đệ, đối với cả thụ tạo và đồng loại của chúng ta, thuộc phạm trù ý nghĩa đối với cuộc sống và tôn vinh Đấng Sáng Tạo. “Trời xanh tường thuật vinh quang Thiên Chúa, không trung loan báo việc tay Ngài làm”; (Tv 19: 1). Chúng ta nên luôn ghi nhớ rằng chúng ta phụng sự Thiên Chúa Đấng Sáng Tạo ra thế giới - và chúng ta có thể được dẫn dắt để tôn thờ qua việc ngắm xem những điều tốt đẹp mà Ngài đã làm ra. Những suy tư này có thể được kết thúc bằng một câu Thần chú cổ, "Lokah Samastha Sukhino Bhavanthu", có nghĩa là, “Cầu chúc mọi người an lành, cầu chúc tất cả thế giới trở nên hạnh phúc".

Msgr Pierre Cibambo
CI Ecclesiastical Assistant

Chuyển ngữ: PTT - Caritas Việt Nam

Hướng Dẫn Bắt Đầu Một Cộng Đồng Chăm Sóc

Thư của Đức Hồng Y Tagle Mời Gọi Tham Gia Chiến Dịch Togerther We

Vào ngày 13/12/2021 sắp tới, Đức Hồng Y Tagle, Chủ tịch Caritas Quốc tế mời gọi mỗi người chúng ta, các Caritas giáo xứ, Caritas giáo phận và Caritas quốc gia, hãy cùng với Đức Thánh Cha Phanxicô, khởi động chiến dịch “Together We” Act today for a better tomorrow. Chiến dịch “Together We - Chúng ta cùng nhau” với khẩu hiệu: “Hành động hôm nay vì một ngày mai tươi đẹp hơn” sẽ được kéo dài trong ba năm (2021-2024). Sứ điệp của chiến dịch là chúng ta cùng nhau chăm sóc cho ngôi nhà chung và chăm sóc người nghèo dựa trên giáo huấn của hai thông điệp Laudato Sí và Fratelli Tutti. Chiến dịch “chúng ta cùng nhau” mời gọi các tổ chức Caritas trên toàn thế giới thúc đẩy việc xây dựng các Cộng đoàn chăm sóc – tức là các nhóm và mạng lưới nhân viên từ cấp cơ sở, họ sẽ đưa ra các biện pháp cụ thể mới mẻ để chăm sóc cho ngôi nhà chung của chúng ta và cho người nghèo.

Có hai cách đơn giản để tham gia vào ngày phát động chiến dịch này, các tổ chức hoặc mọi cá nhân có thể làm một trong hai hoặc cả hai.

• Mời gọi những ai làm việc trong Caritas và tình nguyện viên hoặc bất cứ ai chia sẻ các câu chuyện của mình về việc chăm sóc ngôi nhà chung và chăm sóc người nghèo trên các phương tiện truyền thông xã hội (facebook, twitter, zalo, viber …) bằng cách sử dụng hashtag #TogetherWe.
• Mời gọi tất cả những người ủng hộ chiến dịch chụp chung một bức ảnh khi họ nắm tay thành một vòng tròn, và đăng hình đó lên mạng truyền thông xã hội của mình (facebook, twitter, zalo, viber …) với hashtag #TogetherWe bằng cách chèn đối tượng mà nhóm quan tâm ở giữa vòng tròn.

Vp. Caritas Việt Nam